Αχαλασία οισοφάγου

Τί είναι αχαλασία του οισοφάγου; Ποιά είναι η αιτιολογία της;

Η αχαλασία είναι μια κινητική διαταραχή του οισοφάγου. Στην περίπτωσή της, τα νευρικά κύτταρα που ελέγχουν την λειτουργία των μυών του οισοφάγου βαθμιαία και με την πάροδο του χρόνου εκφυλίζονται και τελικά καταστρέφονται. Το αποτέλεσμα είναι: 1) ο οισοφάγος να μην έχει φυσιολογικό περισταλτισμό δηλαδή να μην προωθείται κανονικά η τροφή μέσα σε αυτόν και 2) ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας, ένας κυκλοτερής μυς στο κατώτερο τμήμα του οισοφάγου, να  διατηρεί αυξημένη πίεση και να μην χαλαρώνει όπως οφείλει να κάνει φυσιολογικά  κατά την κατάποση (αχαλασία= μη χάλαση), εμποδίζοντας με αυτό τον τρόπο την φυσιολογική διέλευση της τροφής στο στομάχι. Η αιτία παραμένει άγνωστη. Σε μερικούς ανθρώπους μπορεί να υπάρχει ένα κληρονομικό στοιχείο. Από πολλούς ερευνητές η αχαλασία του οισοφάγου θεωρείται αυτοάνοσο νόσημα.

Πόσο συχνή είναι η νόσος;

Είναι σπάνια νόσος που μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ωστόσο είναι πιο συχνή σε μεσήλικες ή ηλικιωμένους.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

• Η δυσκολία στην κατάποση και προώθηση υγρής και στερεάς τροφής κατά μήκος του οισοφάγου. Στην ιατρική ορολογία αυτό ονομάζεται δυσφαγία.
• Ο πόνος στο στήθος, ο οποίος μπορεί να αυξηθεί μετά το φαγητό και μπορεί να γίνει αισθητός στην πλάτη, το λαιμό και τα χέρια.
• Οι αναγωγές, λόγω της παλινδρόμησης της τροφής μέσα στον οισοφάγο.
• Η απώλεια βάρους.
• Ο βήχας.
• Το κάψιμο πίσω από το στέρνο.

 

 

Υπάρχουν επιπλοκές από αυτή τη νόσο;

Βεβαίως. Αυτές είναι η απίσχναση του ασθενούς λόγω της σταδιακής απώλειας βάρους, η πνευμονία από εισρόφηση, η οισοφαγίτιδα που οφείλεται στην ερεθιστική επίδραση της τροφής που εγκλωβίζεται και λιμνάζει στον κατώτερο οισοφάγο. Απο κάποιους ερευνητές υποστηρίζεται ότι στην αχαλασία ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του οισοφάγου είναι ενδεχομένως  αυξημένος, ωστόσο αυτό δεν είναι πλήρως στοιχειοθετημένο.

Πως γίνεται η διάγνωση της νόσου;

Ο γιατρός υποψιάζεται αρχικά την αχαλασία με βάση το ιστορικό του ασθενούς. Αυτός  περιγράφει συνήθως μια προοδευτική επιδείνωση της κατάποσης στη στερεά και υγρή τροφή για μία περίοδο πολλών μηνών έως και χρόνων. Επειδή όμως μαθαίνει να αντισταθμίζει αυτή τη δυσκολία στην κατάποση καταπίνοντας μικρότερες μπουκιές, μασώντας καλά και αργά, η διάγνωση της αχαλασίας συχνά καθυστερεί  ακόμα και χρόνια. Η καθυστέρηση στη διάγνωση της αχαλασίας οδηγεί και στην καθυστέρηση της θεραπείας που γίνεται πλέον δυσκολότερη. Η τελική διάγνωση της νόσου βασίζεται στις παρακάτω εξετάσεις:

1) Την ενδοσκόπηση (οισοφαγογαστροσκόπηση). Σε αυτή φαίνεται ότι ο οισοφάγος δεν έχει φυσιολογική κινητικότητα και καταλήγει σε ένα πολύ στενό  κάτω άκρο που δυσκολεύει τον γιατρό να προωθήσει το γαστροσκόπιο στο στομάχι (φωτο).

3) μια ειδική ακτινογραφία που λέγεται οισοφαγογράφημα. Ο ασθενής καταπίνει ένα ειδικό υγρό διάλυμα με βάριο και ο γιατρός(ακτινολόγος) ελέγχει εάν διέρχεται κανονικά στο στομάχι. Στην αχαλασία, ο οισοφάγος φαίνεται πολύ διευρυμένος σε σχέση με το φυσιολογικό, με μια χαρακτηριστική κωνική στένωση στο κάτω άκρου αυτού που μοιάζει με “ράμφος πουλιού”. Επιπλέον, παρατηρείται μια καθυστέρηση στο διάλυμα του βαρίου να περάσει στο στομάχι (φωτο).

Φωτο: ο διευρυσμένος οισοφάγος που καταλήγει σε στένωση (ράμφος πουλιού).

4) μια σύγχρονη ειδική συσκευή που λέγεται endoflip. Με αυτήν ελέγχουμε την διατασιμότητα του κατώτερου οισοφαγικού σφικτήρα. Δηλαδή την δυνατότητα που έχει να διατείνεται όταν περνά μέσα από την περιοχή του η τροφή.

Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές για την αντιμετώπιση της αχαλασίας;

Πέντε είναι οι υπάρχουσες θεραπείες για την αχαλασία του οισοφάγου και έχουν ως κοινό στόχο να μειώσουν δραστικά την πίεση στο κατώτερο οισοφαγικό σφιγκτήρα ώστε να διευκολύνεται η δίοδος της τροφής στο στομάχι. Αυτές είναι:

• Η διαστολή με μπαλόνι,
• η ενδοσκοπική από το στόμα μυοτόμη (γνωστή ως POEM για αχαλασία οισοφάγου ή ΠΟΕΜ για αχαλασία οισοφάγου),
• η χειρουργική μυοτομή κατά Heller, ,
• οι ενδοσκοπικές εγχύσεις (ενέσεις) Βοτουλινική τοξίνη
• φάρμακα (βλ παρακάτω)

Οι δύο τελευταίες δεν έχουν ουσιαστικό αποτέλεσμα, η δράση τους είναι προσωρινή και έχουν σχεδόν εγκαταλειφθεί ή δίνονται σε ασθενείς οι οποίοι δεν μπορούν για κάποιο σοβαρό λόγο να υποβληθούν σε άλλη επέμβαση,

Ποια είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία της αχαλασίας οισοφάγου;

Οι πιο αποτελεσματικές επεμβάσεις για την αχαλασία,  σύμφωνα με τις σύγχρονες επιστημονικές μελέτες θεωρούνται 1) η POEM για αχαλασία οισοφάγου και 2) η λαπαροσκοπική μυτομή κατά Heller. Η ενδοσκοπική θεραπεία με μπαλόνι διαστολής υπολείπεται αυτών στην κλινική αποτελεσματικότητα και απαιτεί επαναληπτικές θεραπευτικές συνεδρίες.

H επιλογή της καταλληλότερης επέμβασης εξαρτάται από την εμπειρία του γιατρού, την υπάρχουσα υλικοτεχνική υποδομή, την γενική κατάσταση του ασθενούς, το ιστορικό του και από την επεξεργασία των αποτελεσμάτων των εξειδικευμένων εξετάσεων. Έτσι π.χ. σε ασθενείς αχαλασία τύπου ΙΙΙ (κατά L.A. ταξινόμηση), καταλληλότερη επέμβαση θεωρείται η POEM για αχαλασία οισοφάγου.

Τι ακριβώς είναι η POEM για αχαλασία οισοφάγου;

Τα τελευταία χρόνια η πρωτοποριακή ενδοσκοπική επέμβαση POEM για την αχαλασία οισοφάγου κέρδισε εντυπωσιακά έδαφος στην αντιμετώπιση της αχαλασίας του οισοφάγου και σήμερα θεωρείται μια καθιερωμένη θεραπεία που ανακουφίζει οριστικά τον ασθενή από τα συμπτωμάτa της νόσου. Η POEM ή ΠΟΕΜ (Peroral Oesophageal Endoscopic Myotomy ή αλλιώς διαστοματική ενδοσκοπική μυοτομή του οισοφάγου) θεωρείται η πιο σύγχρονη θεραπεία της αχαλασίας του οισοφάγου. Έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα παρόμοια της λαπαροσκοπικής χειρουργικής θεραπείας αλλά με κάποια σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι αυτής. Αυτήν την επέμβαση έχουμε προσωπικά επιλέξει ως κύρια θεραπεία για τους ασθενών μας. Στηρίζεται στις σύγχρονες εφαρμογές που αναδείχθηκαν τελευταία στον τομέα της ενδοσκόπησης.

Ποιες  είναι αναλυτικότερα οι άλλες θεραπείες;

• Εγχύσεις Βοτουλινική τοξίνη. Γίνεται ενδοσκοπικά μέσω γαστροσκοπίου με ένεση στον κατώτερο οισοφαγικό σφιγκτήρα με την ουσία αλλαντική τοξίνη, το γνωστό μας Βοτουλινική τοξίνη. Αυτό μπορεί να βοηθήσει ώστε να χαλαρώσει ο σφιγκτήρα μυς. Η δράση της εξασθενεί μέσα σε λίγες εβδομάδες ή μήνες. Αυτή είναι ενδεχομένως μια επιλογή για πολύ ηλικιωμένους ασθενείς ή άλλους με υψηλό κίνδυνο για να υποβληθούν σε επέμβαση π.χ. ασθενείς με σοβαρή καρδιακή ή πνευμονική νόσο.
• Φάρμακα όπως τα παρατεταμένης δράσεως νιτρώδη ή οι αναστολείς των διαύλων ασβεστίου. Αυτά τα φάρμακα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την χαλάρωση του σφιγκτήρα και την ελάττωση του πόνου αλλά η δράση τους είναι προσωρινή και δυστυχώς όχι πάντα αποτελεσματική.
• Χειρουργική. Η επέμβαση γίνεται λαπαροσκοπικά και ονομάζεται λαπαροσκοπική μυοτομή κατά Heller, συνοδεύεται δε από μια άλλη αντιπαλινδρομική επέμβαση που έχει σκοπό να εμποδίσει την εμφάνιση μετεγχειρητικής γαστροοισοφαγικής παλινδρόμισης.
• Η ενδοσκοπική διαστολή του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα με μπαλόνι. Λέγεται επίσης και αεροδιαστολή ή πνευματική διαστολή. Αυτό γίνεται κατά τη διάρκεια μιας οισοφαγογαστροσκόπησης με ένα ειδικό μπαλόνι σε σχήμα λουκάνικου. Ο ενδοσκόπος περνά το μπαλόνι ενώ είναι ακόμη ξεφούσκωτο παράλληλα με το ενδοσκόπιο το οποίο και καθοδηγεί την πορεία του.Η τοποθέτηση του μπαλονιού γίνεται με την βοήθεια ενός ακτινολογικού μηχανήματος που καθοδηγεί τον γιατρό ώστε να πάρει την σωστή θέση. Το μπαλόνι-λουκάνικο τοποθετείται με τέτοιο τρόπο ώστε η μέση του να αντιστοιχεί περίπου στο ύψος του σφικτού λόγω της αχαλασίας μυ που ονομάζεται κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας. Αυτό σημαίνει ότι το μισό βρίσκεται στον οισοφάγο και το άλλο μισό στο στομάχι. Κατόπιν το μπαλόνι διαστέλλεται (φουσκώνει) με αέρα και έτσι  διαρρηγνύει(σπάζει) τις μυϊκές ίνες του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα. Η επέμβαση είναι ανώδυνη για τον ασθενή, ο οποίος βρίσκεται σε μια κατάσταση που ονομάζουμε  «μέθη», μετά την χορήγηση ειδικών φαρμάκων από τον αναισθησιολόγο.  Αυτή η διαδικασία είναι αποτελεσματική για την ανακούφιση της δυσκολίας στην κατάποση στα δύο τρίτα περίπου των ασθενών  με αχαλασία οισοφάγου. Ωστόσο οι ασθενείς χρειάζονται περισσότερες από μία θεραπείες διαστολής με μπαλόνι για επαρκή ανακούφιση. Στην αρχή αυτό γίνεται πιο συχνά αλλά αραιώνει όσο περνά ο καιρός.

Αχαλασία με δυο λόγια

• Είναι μια σπάνια νόσος των μυών του κατώτερου τμήματος του οισοφάγου καθώς και του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα.
• Η αιτιολογία της είναι άγνωστη. Ωστόσο, υπάρχει εκφύλιση των νεύρων που ελέγχουν την λειτουργία των μυών του οισοφάγου.
• Τα συμπτώματα της αχαλασίας είναι η δυσκολία στην κατάποση, ο πόνος στο στήθος, η απώλεια βάρους και η στάση της τροφής και υγρών στον οισοφάγο.
• Στις επιπλοκές περιλαμβάνονται η απώλεια βάρους, η πνευμονία από εισρόφηση και η οισοφαγίτιδα. Ενδεχομένως αυξάνεται ο κίνδυνος καρκίνου του οισοφάγου, αλλά αυτό δεν είναι καλά στοιχειοθετημένο.
• Η διάγνωση τίθεται με την μανομετρία οισοφάγου (κλασική ή νεώτερη υψηλής ανάλυσης), ακτινολογικά και ενδοσκοπικά.
• Η θεραπεία περιλαμβάνει φάρμακα από το στόμα, ενδοσκοπική διαστολή με μπαλόνι, έγχυση μυοχαλαρωτικών φαρμάκων  απευθείας στον οισοφάγο και χειρουργική επέμβαση. Η σύγχρονη ενδοσκοπική θεραπεία ονομάζεται POEM ή αλλοιώς διαστοματική ενδοσκοπική μυοτομή.

 

Η αχαλασία με αριθμούς και στατιστικά στοιχεία:

• Είναι μια σπάνια διαταραχή με επίπτωση περίπου 1,6 νέες περιπτώσεις ανά 100.000 άτομα ανά έτος.
  
• Ο επιπολασμός  της στον γενικό πληθυσμό είναι 10 περιπτώσεις ανά 100.000 άτομα.
• Και τα δύο φύλα πλήττονται με την ίδια συχνότητα.
• Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία αλλά σπάνια πριν την εφηβεία, Συνήθως διαγιγνώσκεται σε ασθενείς ηλικίας μεταξύ 25 και 60 ετών.
  
• Σε μια ιατρική μελέτη από 87 διαδοχικούς νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με αχαλασία, η μέση διάρκεια των συμπτωμάτων ήταν 4,7 έτη πριν από τη διάγνωση.
  
• Πολλοί ασθενείς υποβάλλονται λανθασμένα σε θεραπεία για γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση πριν τεθεί η διάγνωση της αχαλασίας.

Πληροφορίες μπορείτε επίσης να βρείτε εδώ

Ο κ. Δελής έχει ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον για την αχαλασία του οισοφάγου και εμπειρία στις επεμβάσεις POEM. Αυτή την εμπειρία έχει παρουσιάσει σε άρθρα του σε ιατρικά περιοδικά, διαλέξεις σε ελληνικά και διεθνή Συνέδρια αλλά και ως εκπαιδευτής σε courses προηγμένης ενδοσκόπησης επεμβάσεων του 3^ου χώρου. Διευθυντής, επεμβατικός Γαστρεντερολόγος διενεργεί όλο το εύρος των επεμβάσεων με τεχνικές προηγμένης ενδοσκόπησης (advanced endoscopy). Τηλ. Επικοινωνίας 2104809000, 2104809707, 2104809351.